تاریخچه زعفران در ایران
کلمه "زعفران" قدمتی بیش از ?0?? سال دارد. نام علمی این گیاه (Crocus Sativus) است. زعفران از کلمه زرپران (زر+پر+ان - گلی که پرهایش همچون زر است) در زبان دری آمده و به این معناست که گلبرگ های این گیاه همچون زر گرانبها و قیمتی می‌باشد.
کلمه "زعفران" قدمتی بیش از ?0?? سال دارد. نام علمی این گیاه (Crocus Sativus) است. زعفران از کلمه زرپران (زر+پر+ان - گلی که پرهایش همچون زر است) در زبان دری آمده و به این معناست که گلبرگ های این گیاه همچون زر گرانبها و قیمتی می‌باشد. این کلمه در زبان‌های مختلف به شکل‌های گوناگون تلفظ میشود. در پشتو و عربی "زعفران" ، در زبان‌های فارسی و ترکی "Zefrun" ، در زبان انگلیسی "saffron"، در زبان اسپانیایی " azafr?n"، در زبان ایتالیایی "zaferano"، در زبان هندی "zuffron" و در زبان فرانسه "safrane" تلفظ میشود. در زبان سریانی کُرکُم یا کَرکُم ، ابوریحان بیرونی ضمن وصف زعفران و نام‌های آن در زبان‌های مختلف می‌گوید زعفران را به رومی اینخوس و قرقو، جالینوس قوروقوس گفته است.
زعفران در اعصار گذشته
کارشناسان معتقدند که زعفران اولین بار در کشورهای یونان، ایران، ترکیه و افغانستان رشد کرده است. به روایتی دیگر، پیدایش نخستین مزارع زعفران در جهان در نواحی همدان و کرمانشاه، تفرش و برخی از مناطق مازندران بوده است. پس از اسلام زعفران مناطق بروجرد، اصفهان، نهاوند و ری نیز شهرت زیادی پیدا نمود اما با حمله مغولان کشت آن رو به انقراض رفت. پس از آن کشت زعفران در بیرجند و قائنات شروع شد که تا امروز هم ادامه دارد و بسیار شهرت یافته است.
در عصر هخامنشیان تولید زعفران در ایران قابل توجه بوده به طوری که روزانه در دربار دومینه (حدود یک کیلوگرم) زعفران استفاده می‌شد. کاربرد زعفران در آن زمان به عنوان رنگ و رایحه انواع خوراکی‌ها مانند تزئین کلوچه، شیرینی و نان و همچنین در ساخت روغن‌های آرایشی بوده است. این روغن‌ها همانند کرم‌ها یا ماسک‌ها امروزه نیز جهت زیبایی و لطافت پوست استفاده می‌شوند. مستندات و شواهد تاریخی حاکی از این است که از زعفران برای عطر و بخور جهت خوشبو کردن فضای کاخ‌ها، مجالس جشن و سرور نیز استفاده می‌کردند. در سنگ نگاره‌های تخت جمشید نیز جلوی داریوش دو بخوردان برای استفاده از عطر و بخور در کاخ‌های پرسپولیس کنده‌کاری شده است.
برای اطمینان در خریدی بدون واسطه و با قیمت مناسب به صفحه خرید زعفران بهرامن مراجعه کنید. قیمت زعفران بهرامن در مقایسه با کیفیت این محصول عامل رقابتی در فروش این ادویه گرانبهاست.
در عصر ساسانیان عرب ها با زعفران آشنا شدند و آن را از شهرهای کرمانشاه و همدان وارد کشور خود نمودند و مورد استفاده‌های خوراکی و غیرخوراکی قرار می‌گرفت. محلول زعفران گاهی به عنوان استامپ برای درج علامت بازرگانی بر روی محموله‌های تجاری و یا زدن نقش علامت کشتارگاه بر روی گوشت گوسفندان و یا به عنوان خوشبو کردن پیکر مردگان پس از غسل میت، تحریر خوشنویسی بر روی پوست آهو، آراستن نسخه‌های خطی و نوشتن عناوین یا تحریر حاشیه‌ها، رنگ کردن پارچه‌ها، قالی‌ها و ... کاربرد داشت.
در عصر قاجاریه هم همچون عصر هخامنشیان علاوه بر مصارف غیرخوراکی از زعفران استفاده‌های خوراکی هم می‌کردند و در آماده کردن شربت زعفران و انواع آش‌ها، مسقطی، یخ در بهشت، شله زرد، حلوا و بستنی کاربرد داشت؛ زعفران در گذشته جهت مصارف دارویی نیز استفاده می‌شده است.
دانشمندانی همچون بخارایی، ابوعلی سینا، بغدادی، خراسانی و بسیاری از پزشکان ایرانی- اسلامی از آن در تولید روغن‌ها، مواد آرایشی و ماسک‌های زیبایی استفاده می‌کردند.
شاعرانی همچون فردوسی و نظامی گنجوی در اشعار خود به خوشبو کردن فضا توسط زعفران اشاره دارند. برای مثال نظامی در اشعار خسرو و شیرین، اینگونه بیان می‌کند: "زخار و خاره خالی کن میانش معطر کن به مشک و زعفرانش"
زعفران از همان زمان‌های گذشته به عنوان ماده‌ای خنده‌آور، مفرح و شادی‌آور، تقویت‌کننده عروق، تقویت هوش و حافظه در منابع طب و داروشناسی کهن ایرانی و اسلامی شناخته شده است. پزشکان قدیمی همچنین جهت درمان بیماری‌هایی همچون مالیخولیا و جنون، مغز و دماغ، سردرد، زخم، ورم و درد مفاصل و به عنوان مسکن و خواب‌آور، تسکین دردهای قاعدگی و تنظیم عادات ماهانه زنان، ضدعفونی‌کننده، تسهیل در زایمان، و جهت درمان بیماری‌های دستگاه گوارش، دستگاه تنفسی، چشم وگوش و ... از زعفران بهره می‌گرفتند و در نسخه هایی تجویزی، زعفران ترکیب اصلی دارو بود. در آن زمان برای شستشوی چشم، از محلول جوشانده نیمه گرم (ولرم) زعفران استفاده می‌کردند چون خاصیت ضد عفونی کنندگی داشت.
منابع
- Abdul Samad Katawazy; “A COMPREHENSIVE STUDY OF AFGHAN SAFFRON”; Research, Planning and Policy Directorate, April, 2013.
- Salwee Yasmin and F. A. Nehvi; “Saffron as a valuable spice: A comprehensive review”; African Journal of Agricultural Research Vol. 8(3), pp. 234-242, 24 January, 2013.
- محمد حسن ابریشمی؛ "زعفران از دیروز تا امروز"؛ انتشارات امیرکبیر؛ سال 1389.
- وبسایت رسمی فروشگاه اینترنتی بهرامن
منبع : ساعت24